مدیرحوزه های علمیه كشور با تأكید بر اینكه حوزه قم در نیم قرن اخیر به قطب اصلی تفكر عقلانی در جهان اسلام تبدیل شده است، خواستار تقویت نگاه نقادانه و ورود فعال به گفتمان‌های جهانی فلسفی، به‌ویژه در مواجهه با چالش‌هایی نظیر هوش مصنوعی، شد.
آیت الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه كشور روز شنبه در ششمین جلسه ایده پردازی در اجرای پیام رهبر معظم انقلاب و نشست 180 دقیقه ای با اساتید فلسفه مراكز تخصصی و آزاد حوزه های علمیه با موضوع «فلسفه و امتداد اجتماعی آن» كه به همت معاونت آموزش حوزه های علمیه در سالن جلسات دفتر مدیر حوزه های علمیه برگزار شد، گزارشی جامع از توسعه بی‌سابقه زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های ساختاری در حوزه فلسفه، كلام و عرفان در حوزه های علمیه ارائه كرد.
مدیر حوزه های علمیه كشور با تأكید بر اینكه حوزه قم پس از انقلاب اسلامی به یگانه تجربه موفق در توسعه عقلانیت وحیانی در جهان اسلام تبدیل شده است، خواستار تقویت نگاه نقادانه اساتید و ورود فعال و تولیدی به گفتمان‌های جهانی فلسفی برای پاسخ به چالش‌های معاصر همچون هوش مصنوعی شد.
قدردانی و تجلیل از پیشگامان عقلانیت
مدیرحوزه های علمیه با عرض تسلیت ایام فاطمیه و ضمن تجلیل از مقام والای حضرت زهرا(س) به‌عنوان محور معنوی و معرفتی، از حضور اساتید برجسته و جوان علوم عقلی قدردانی كرد.
وی به‌طور خاص از برگزاركنندگان نشست و همچنین پیگیری‌های صورت گرفته توسط شورای عالی حوزه و شخصیت‌هایی چون آیت‌الله شب‌زنده‌دار تشكر كرد و افزود: نكاتی كه توسط اساتید مكرم مطرح شد به چهل نكته رسید كه مابقی نظرات جمع آوری و مورد اهتمام قرار خواهد گرفت.
آمار چشمگیر زیرساخت‌های جدید و تحقق مطالبات دیرینه
مدیر حوزه‌های علمیه، در تشریح دستاوردهای اخیر، بر سازماندهی بی‌نظیر در حوزه علوم عقلی تأكید و به نكات زیر اشاره كرد؛
ظرفیت‌های كمی:
در حال حاضر بیش از 200 درس فلسفه، حدود 100 درس كلام و ده‌ها درس عرفان در مجامع عالی حكمت و حوزه آزاد فعال است.
تنوع رشته‌ای:
در پی تصویب درخت‌واره علوم عقلی (تدوین شده توسط 1000 نفر)، بیش از 30 رشته تخصصی در سطوح 3 و 4 به تصویب رسیده است كه شامل توسعه فلسفه‌های مضاف و قلمرو فلسفه علم است.
ابلاغ آیین‌نامه‌های تحولی:
مهم‌ترین دستاورد، تصویب و ابلاغ آیین‌نامه‌های جدید برای دروس آزاد (متون غیرفقهی) و به‌ویژه آیین‌نامه دروس خارج و تحقیقی در غیر فقه و اصول بود كه برای اولین بار در تاریخ حوزه محقق شده است.
برنامه‌های آتی:
طراحی دوره ویژه پس از سطح 4 (سطح 5) و تصویب آیین‌نامه دوره تكمیلی 6 ساله برای اساتید فقه و اصول نیز در دستور كار است. همچنین پروژه موفق «فقه معاصر» با چاپ ده‌ها جلد، به‌عنوان یكی از خروجی‌های نظری حوزه مطرح گردید.
مزیت‌های برجسته حوزه‌ی علمیه قم در علوم عقلی
آیت‌الله اعرافی در بخشی دیگری از سخنان خود جایگاه حوزه قم را پس از انقلاب اسلامی مورد تمجید قرار داد و شاخص های ذیل را بر آن برشمرد؛
قطب تفكر عقلانی:
حوزه قم در نیم قرن اخیر، متمایزترین تجربه در توسعه علوم فلسفی و عقلانیت وحیانی در عالم اسلام محسوب می‌شود.
خروجی‌های مدون:
همایش سده حوزه و محصولات نفیس آن را كه چیزی بالغ بر 30 جلد شد یكی از خروجی های ارزشمند آن است و از این فرصت استفاده می كنم و از اساتید دعوت می كنم برای تكمیل مجلدات مربوط به علوم عقلی (مجلدات فلسفه و كلام) در این مجموعه نفیس، همكاری لازم را مبذول دارند.
این بخش بر تمایزات و دستاوردهای تاریخی و معاصر حوزه قم در توسعه‌ی علوم عقلی تمركز دارد.
1. گسترش علوم عقلی در دوران معاصر: توسعه و بسط علوم عقلی، فلسفی و كلامی و علوم مرتبط، از ممیزات حوزه‌ی قم در این سده اخیر، به‌ویژه نیم قرن اخیر و پس از انقلاب اسلامی است.
2. یگانه تجربه‌ی عمیق فلسفی: حوزه قم برآمده از تجربه اصفهان، شیراز، نجف و تهران، امروز عالی‌ترین تجربه فلسفی و عقلی عمیق را در عالم اسلام منعكس كرده و یك تجربه یگانه محسوب می‌شود.
3. توسعه مرزهای علمی و امتداد عقلانیت: بزرگان حوزه چون علامه طباطبایی، آیت‌الله جوادی، آیت‌الله مصباح و دیگران، مرزهای علوم عقلی را توسعه داده و امتداد عقلانیت وحیانی، نگاه نقادانه و مباحث تطبیقی نسبت به فلسفه‌های غربی را پایه‌ریزی كرده‌اند.
4. رویكرد بین‌المللی: حوزه قم با تایید مراجع، دارای رویكرد بین‌المللی در علوم عقلی است و این عظمت و دستاوردها باید قدر شمرده شود.
راهبرد نوین: خروج از انزوا و پاسخگویی به چالش‌های معاصر
مدیر حوزه های علمیه بر لزوم تحول نگرشی در مواجهه با دنیای مدرن تأكید كرد و گفت: در عصر حاضر و با توجه به گشایش های علمی و دانشی می بایست عرصه های مختلف را درنوردید و از جمله آن می توان به موارد ذیل اشاره كرد؛
این بخش شامل نكاتی است كه باید در برنامه‌ریزی‌های آتی مورد توجه قرار گیرد.
شكوفایی و نقد در فلسفه: لزوم ایجاد نگاه نقادی مستمر برای شكوفایی مكاتب جدید در فلسفه (عدم توقف بر دو یا سه مكتب موجود) با استفاده از منهج عقلی صحیح.
نقد فلسفه‌های غربی: ضرورت ورود به میدان نقد فلسفه‌های آشكار و نهان غرب كه در همه شئون نفوذ دارند.
بازگشایی راه در متون: ایجاد راهكاری جدید برای تدوین و ارائه متون علمی در علوم عقلی.
توجه به هوش مصنوعی: لزوم توجه اساتید به مباحث فلسفه و علوم عقلی مرتبط با هوش مصنوعی كه دیگر ابزار نیست، بلكه مولد است.
تولید نظریه‌های واسط فلسفی (اقناع عمومی): نیاز به تولید نظریه‌های واسطی كه هنر علامه طباطبایی، شهید مطهری و آیت‌الله مصباح بود؛ یعنی تنظیم محتوای سنگین فلسفی برای باز كردن گره‌های عقلی قشر دانشجو و مردم.
حضور در گفتمان فلسفی دنیا: ضرورت حضور و مشاركت فعال در گفتمان‌های فلسفی جهانی كه نیاز به تلاش و هزینه دارد (حوزه در این زمینه ضعیف است).
گفتنی است در این نشست علمی، تعدادی از اساتید فلسفه اسلامی حوزه های علمیه پیرامون مسائل متعدد این علوم نكاتی را بیان كردند كه در گزارش دیگری به آن پرداخته خواهد شد.
